TÜRKİYE’DE ORTAK VELAYET SİSTEMİ

Uluslararası düzeyde ortak velayet kavramı, yasal ve fiziksel boyutlarıyla çocuğun en iyi çıkarlarını korumayı amaçlamaktadır. Yasal ortak velayet, genel ve dini eğitim, yetiştirme ve ciddi sağlık kararlarını içerirken; fiziksel ortak velayet, günlük bakım ve acil durumlarla ilgilenir. Bu yaklaşım, çocuğun hem temel hayat kararlarında hem de günlük yaşamında eşitlik ve denge sağlayarak en iyi çıkarlarını gözetmeyi hedefler. Mahkemeler, ebeveynlere çocuğun refahını en üst düzeyde tutma amacıyla yasal ve fiziksel velayeti dengeli bir şekilde uygulama yönünde rehberlik eder.

Türkiye’de aile hukukunun önemli bir kavramı olarak karşımıza çıkan velayet düzenlemeleri, aile içi ilişkilerin hukuki boyutlarını belirlerken çocuğun en iyi çıkarlarını gözetmeyi amaçlar. Bu bağlamda, son yıllarda Türkiye’de ortak velayet sisteminin uygulanması, ebeveynlerin eşit sorumluluk taşıdığı ve çocuğun en iyi çıkarlarına odaklandığı bir yaklaşımı yansıtır.

Ortak Velayet Sistemi

Ortak velayet sistemi, boşanmış veya ayrı yaşayan ebeveynlerin çocuklarının bakımı ve eğitimi konusundaki sorumluluklarını eşit olarak paylaştığı bir modeli ifade eder. Bu sistem, çocuğun en iyi çıkarlarını gözetirken aynı zamanda ebeveynlerin de aktif katılımını sağlamayı hedefler. Türkiye’de, 2002 yılında gerçekleşen Medeni Kanun reformu ile ortak velayet sistemi yasal zemine oturtulmuştur.

Türk Hukuku’nda, Anayasa’nın 41. maddesi ile Türk Medeni Kanunu’nun 305, 346 ve 349. maddelerinde öngörülen “çocuğun yüksek yararı” ilkesi, Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin temel dayanakları arasında yer alır. Bu ilke, Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin temel bir unsuru olarak hem genel bir prensip olarak hem de “şemsiye hak” olarak metinde bulunmaktadır. Çocuğun yüksek yararı ilkesi, Sözleşmenin farklı noktalarında da önemle vurgulanır; örneğin, ana-baba sorumlulukları (md.18), ana-baba ile yaşama hakkı (md. 9) ve ailesinden yoksun çocukların korunması (md. 20) gibi alanlarda bu ilkenin gerekliliği öne çıkar. Bu kapsamda, çocuğun yüksek yararı ilkesi, hem Türk hukukunda hem de uluslararası standartlarda merkezi bir konumda bulunur.

Ortak Velayetin Avantajları

Psikolojik Gelişim ve Duygusal Denge: Ortak velayet, çocuğun her iki ebeveyniyle yakın bir ilişki geliştirmesine olanak sağlar. Bu durum, çocuğun psikolojik gelişimi ve duygusal dengesi üzerinde olumlu etkiler yaratır.

Eşit Sorumluluk : Ortak velayet sistemi, ebeveynlerin çocuk bakımı, eğitimi ve karar alma süreçlerinde eşit sorumluluk taşıdığı bir modeli temsil eder. Bu durum, cinsiyet eşitsizliğini azaltmayı hedefler.

Uzun Vadeli İlişkiler: Ortak velayet sistemi, çocuğun her iki ebeveyniyle de uzun vadeli bir ilişki geliştirmesine olanak sağlar. Bu, çocukların yetişkinlik dönemlerine kadar her iki ebeveyniyle de aktif bir iletişim içinde olmalarını sağlar.

Ortak Velayetin Uygulanması ve Hukuki Süreçler

Türkiye’de ortak velayet sistemi uygulaması, mahkemelerin çocuğun en iyi çıkarlarını gözeterek aldığı kararlarla yürütülür. Ebeveynlerin, çocuğun en iyi çıkarlarını düşünerek bu sistemi talep etmeleri veya mahkemeye başvurmaları gerekebilir. Mahkeme, çocuğun yaşına, ihtiyaçlarına ve ebeveynlerin durumuna göre en uygun çözümü belirlemeye çalışır.

1. Mahkemeye Başvuru: Ebeveynlerden biri veya her ikisi de, boşanma veya ayrılık durumunda ortak velayet talebiyle mahkemeye başvurabilir. Mahkemeye başvuru, çocuğun en iyi çıkarlarını gözeterek gerçekleşir.
2. Mahkeme İncelemesi: Mahkeme, çocuğun yaşına, ihtiyaçlarına, ebeveynlerin durumuna ve ilişkisine dair detaylı bir inceleme yapar. Mahkeme, çocuğun çıkarlarını en üst düzeyde korumayı amaçlar.
3. Ebeveynlerin Durumu: Mahkeme, her iki ebeveynin de ekonomik durumu, sosyal çevresi, yaşam standartları ve psikolojik durumunu değerlendirir.
4. Uzman Görüşleri: Mahkeme, çocuk uzmanları, psikologlar veya sosyal hizmet uzmanları gibi uzman görüşlerini de dikkate alabilir. Uzmanlar, çocuğun en iyi çıkarlarını gözeterek mahkemeye bilgi sunar.
5. Ortak Velayet Kararı: Mahkeme, çocuğun en iyi çıkarlarını ve ebeveynlerin uygunluğunu değerlendirerek ortak velayet kararı verebilir. Karar, ebeveynlerin çocuğun hayatına eşit derecede katılmasını ve sorumluluk taşımasını sağlar.

Türkiye’de uygulanan ortak velayet sistemi, çocuğun en iyi çıkarlarını korurken aynı zamanda ebeveynlerin eşit sorumluluk taşımasını amaçlar. Bu sistem, çocuğun psikolojik gelişimi, duygusal dengesi ve uzun vadeli ilişkileri açısından olumlu etkiler sunar. Adaleti, dengeyi ve çocuğun iyi yaşamını gözetirken aynı zamanda ebeveynlerin de haklarını korur.